1) SUBSTANTIVO, O PRIMEIRO HALTERE GRAMATICAL A LEVANTAR

O MÉTODO DIRETO IMAGEM-PALAVRA: UMA ABORDAGEM NATURAL PARA O APRENDIZADO DE LÍNGUAS

SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 14.11.2025

1. MUZIKILO (instrumento musical)  

   – gitaro

2. LUDO  (jogo)

   – ŝako

3. KOMUNIKILO  (aparelho de comunicação)

   – kompufono

4. KUIRAĴO  (comida cozida)

   – supo

5. FLORO  (flor)

   – rozo

Para vos iniciar no método direto imagem-palavra-frase sem tradução, e também reforçar o método de efeito de geração, peço-vos escolher um gênero ou uma espécie dentre os cinco pares acima, para preencher os brancos de cada pergunta abaixo, podendo recorrer a qualquer gênero ou espécie dos demais pares, sempre de modo a completar, com sentido coerente, cada pergunta. Após o preenchimento de cada espaço, procedei às devidas respostas e, por fim, fazei a leitura de tudo em voz alta.

1. Kio estas gitaro, ĉu _________, aŭ KUIRAĴO?

2. Ĉu ŝako estas LUDO, aŭ _________?

3. Se gitaro ne estas KUIRAĴO, kio estas _________?

4. Kio estas rozo?

5. Ĉu kompufono estas _________?

6. Kio estas rozo, ĉu floro, aŭ _________?

7. Ĉu gitaro estas MUZIKILO, aŭ _________?

8. Se ŝako ne estas ________, kio estas ŝako?

9. Kio estas kompufono?

10. Kio estas supo, ĉu KUIRAĴO, aŭ _________?

11. Se gitaro ne estas floro, kio estas _________?

12. Ĉu kompufono estas LUDO, aŭ _________?

13. Kio estas Stradivarius, ĉu violono kaj MUZIKILO, aŭ __________?

14. 
      

15. Ĉu supo estas floro, aŭ _________?

16. Se rozo ne estas LUDO, kio estas _________?

17. Kio estas tulipo?

18. Ĉu ŝako estas MUZIKILO?

19. Ĉu kompufono estas KUIRAĴO, aŭ _________?

20. Kio estas rozo, ĉu planto kaj floro, aŭ objekto?

21. Se ŝako ne estas KOMUNIKILO, kio estas _________?

22. Kio estas kompufono, ĉu LUDO, aŭ _________?

23. Ĉu gitaro estas KUIRAĴO?

24. Ĉu supo estas MUZIKILO, aŭ _________?

25. Kio estas ŝako, ĉu PLANTO, aŭ _________?

26. Ĉu rozo estas KUIRAĴO?

*****

SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 13.11.2025

AS 5 ESTRUTURAS DE PERGUNTAS TREINADAS NESTA PRIMEIRA AULA:

1. KIO ESTAS –O?

2. ĈU –O ESTAS –O?

3. SE –O NE ESTAS –O, KIO ESTAS -O?

4. ĈU –O ESTAS –O, AŬ -O?

5. KIO ESTAS –O, ĈU –O, AŬ -O?

Componha 25 perguntas com os elementos dos itens abaixo listados (espécie/gênero), alternando entre as estruturas de perguntas acima numeradas, observando seus respectivos números entre parênteses. Observe a coerência para a montagem de cada pergunta com a correspondente estrutura, recorrendo ao gênero ou espécie de outro item, quando necessário. Após cada pergunta escriturada, escrever a concernente resposta. Ao final, ler tudo em voz alta. Observar que, nas estruturas, o primeiro -O (da esquerda) é espécie, e os demais -O são gêneros, exceto na estrutura 3, em que o último -O é o mesmo primeiro -O da estrutura. Observar também a pontuação das estruturas, que faz parte da cultura gramatical do Esperanto.

Um exemplo quanto ao primeiro item, em que foi usada a estrutura 5:

1. Kio estas Leono, cŭ objekto, aŭ besto? [Veja que foi pego o gênero Objekto de outro item qualquer, para cocompor a pergunta na estrutura pedida.]
2. Leono * Besto (5)
3. Knabino * Homo (2)
4. Aktoro * Profesio (4)
5. Tondilo * Objekto (1)
6. Elefanto * Besto (3)
7. Viro * Homo (5)
8. Kulero * Objekto (2)
9. Kantisto * Profesio (4)
10. Ĉevalo * Besto (1)
11. Kompufono * Objekto (3)
12. Virino * Homo (5)
13. Birdo * Besto (2)
14. Forko * Objekto (4)
15. Komponisto * Profesio (1)
16. Knabo * Homo (3)
17. Tigro * Besto (5)
18. Balailo * Objekto (2)
19. Infano * Homo (4)
20. Kato * Besto (1)
21. Komputilo * Objekto (3)
22. Krokodilo * Besto (5)
23. Taso * Objekto (2)
24. Papago * Besto (4)
25. Tranĉilo * Objekto (1)

****

SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 12.11.2025

AS 5 ESTRUTURAS DE PERGUNTAS TREINADAS NESTA PRIMEIRA AULA:

1. KIO ESTAS –O?

2. ĈU –O ESTAS –O?

3. SE –O NE ESTAS –O, KIO ESTAS -O?

4. ĈU –O ESTAS –O, AŬ -O?

5. KIO ESTAS –O, ĈU –O, AŬ -O?

Observando a nova lista de gêneros e espécies abaixo, construa 5 perguntas para todas as espécies de cada gênero, com as mesmas estruturas acima numeradas. Pode buscar gêneros de outros itens da lista.

| FRUKTO (Fruta): pomo (maçã), banano (banana), oranĝo (laranja), vinbero (uva), piro (pera) |

| TRINKAĴO (Bebida): akvo (água), kafo (café), teo (chá), lakto (leite), suko (suco) |

| VETURILO (Veículo/Meio de Viagem): aŭto (carro), trajno (trem), biciklo (bicicleta), ŝipo (navio/barco), aviadilo (avião) |

| VESTO (Roupa/Vestuário): ĉemizo (camisa), pantalono (calça), robo (vestido), ŝuo (sapato), ĉapo (boné/chapéu) |

| KONSTRUAĴO (Construção/Edifício): domo (casa), lernejo (escola), hospitalo (hospital), preĝejo (igreja), muzeo (museu) |

****

O EFEITO DE GERAÇÃO NO PROCESSO DE APRENDIZADO DE UMA SEGUNDA LÍNGUA

 SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 11.11.2025

Para vos iniciar, aos poucos, na prática do "efeito de geração", peço-vos escolher um gênero alternativo ou uma espécie alternativa compatível, para preencher os brancos de cada pergunta abaixo, recorrendo para tanto a qualquer gênero ou espécie das demais perguntas ou dos exercícios anteriores, sempre de modo a completar, com sentido coerente, cada pergunta. Após o preenchimento de cada espaço, procedei às devidas respostas e, por fim, fazei a leitura de tudo em voz alta.

1. Kio estis Erasmo Carlos, ĉu _________ kaj komponisto, aŭ objekto?
2. Ĉu handbalo estas _________, aŭ sporto?
3. Se Leonardo DiCaprio ne estas _________, kio estas Leonardo DiCaprio?
4. Kio estas _________?
5. Ĉu _________ estas besto?
6. Kio estas papago, ĉu besto, aŭ _________?
7. Ĉu Denzel Washington estas _________, aŭ sporto?
8. Se seĝo ne estas besto, kio estas _________?
9. Kio estas _________?
10. Kio estas tranĉilo, ĉu objekto, aŭ _________?
11. Se balailo ne estas _________, kio estas balailo?
12. Ĉu elefanto estas meblo, aŭ _________?
13. Kio estas _________?
14. Ĉu _________ estas sporto?
15. Se serpento ne estas meblo, kio estas _________?
16. Kio estas _________?
17. Ĉu komputilo estas _________?
18. Ĉu forko estas sporto, aŭ _________?
19. Kio estas Gal Gadot, ĉu homo kaj aktorino, aŭ _________?
20. Se futbalo ne estas objekto, kio estas _________?
21. Kio estas televidilo, ĉu objekto, aŭ _________?
22. Ĉu _________ estas meblo?
23. Ĉu Maria Bethânia estas kantistino, aŭ _________?
24. Kio estas krokodilo, ĉu besto, aŭ _________?
25. Ĉu sofo estas _________?

****

VANTAGENS DO FOCO APENAS NAS PALAVRAS SEM FIGURAS ILUSTRATIVAS NO ESTUDO DE UMA SEGUNDA LÍNGUA

 SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 10.11.2025

1. Se taso ne estas homo, kio estas taso?
2. Kio estas papago?
3. Ĉu handbalo estas besto?
4. Ĉu Tracy Chapman estas objekto?
5. Kio estas seĝo, ĉu meblo, aŭ besto?
6. Kio estas tranĉilo?
7. Ĉu Rodrigo Santoro estas meblo?
8. Se Madonna ne estas sporto, kio estas Madonna?
9. Ĉu lito estas besto, aŭ meblo?
10. Kio estas televidilo?
11. Ĉu komputilo estas meblo, aŭ objekto?
12. Kio estas basketbalo, ĉu sporto, aŭ meblo?
13. Ĉu sofo estas besto, aŭ meblo?
14. Se Wagner Moura ne estas sporto, kio estas Wagner Moura?
15. Se leono ne estas meblo, kio estas leono?
16. Kio estas lito?
17. Ĉu skermo estas homo, aŭ sporto?
18. Kio estas krokodilo?
19. Ĉu kato estas objekto, aŭ besto?
20. Kio estas teniso?
21. Se kurado ne estas meblo, kio estas kurado?
22. Ĉu tigro estas besto?
23. Kio estas Meryl Streep?
24. Kio estas tablo, ĉu meblo, aŭ besto?
25. Kio estas naĝado, ĉu sporto, aŭ meblo?

Para reforço da intelecção:

https://www.youtube.com/watch?v=WE0Vw7Q-_WQ&list=PLiX-Bk-CEwzAM_HeHj-BsVRmom2Nb87jW&index=7

****

Outra utilidade do uso da caneta ou do lápis é, para muitos, a troca gradativa da aquisição de dopaminas artificiais rápidas resultantes de estimulações imediatas por dopaminas naturais resultantes do prazer do esforço raciocinal e demorado.

****

 SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 09.11.2025

[Copiar todas as perguntas e escrever todas as respostas, lendo tudo em voz alta.]

1. Kio estas Angelina Jolie, ĉu aktorino, aŭ sofo?
2. Se tranĉilo ne estas besto, kio estas tranĉilo?
3. Ĉu futbalo estas meblo?
4. Kio estas kamelo?
5. Ĉu Chico Buarque estas sporto?
6. Kio estas balailo, ĉu objekto, aŭ besto?
7. Se handbalo ne estas homo, kio estas handbalo?
8. Ĉu Paulinho da Viola estas brazilano?
9. Kio estas bokso?
10. Ĉu leono estas sporto?
11. Kio estas Rodrigo Santoro, ĉu aktoro, aŭ objekto?
12. Se seĝo ne estas homo, kio estas seĝo?
13. Ĉu glaso estas meblo?
14. Kio estis Michael Jackson, ĉu dancisto kaj kantisto, aŭ tablo?
15. Ĉu televidilo estas besto?
16. Kio estas kurado, ĉu sporto, aŭ homo?
17. Se birdo ne estas homo, kio estas birdo?
18. Ĉu Fernanda Torres estas aktorino?
19. Kio estas tablo?
20. Ĉu kulero estas sporto?
21. Kio estis Edith Piaf, ĉu homo kaj kantistino, aŭ televidilo?
22. Se basketbalo ne estas homo, kio estas basketbalo?
23. Ĉu lito estas objekto?
24. Kio estas Fernanda Montenegro, ĉu homo, aŭ meblo?
25. Ĉu tondilo estas besto?

****

SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 08.11.2025

Abaixo há 25 perguntas com as cinco estruturas interrogativas exemplificadas, alternadamente.

Sugestões: lê-las em voz alta, copiá-las e respondê-las a lápis ou a caneta.

1. Kio estas basketbalo?

2. Ĉu Alice Braga estas aktorino?

3. Se Adele ne estas besto, kio estas Adele?

4. Kio estas ĉevalo?

5. Ĉu kurado estas objekto?

6. Kio estas sofo, ĉu meblo, aŭ sporto?

7. Se glaso ne estas homo, kio estas glaso?

8. Ĉu Tom Jobim estis komponisto?

9. Kio estas forko?

10. Ĉu birdo estas meblo?

11. Kio estis Carmen Miranda, ĉu kantistino, aŭ kulero?

12. Se lito ne estas besto, kio estas lito?

13. Ĉu handbalo estas sporto?

14. Kio estas tondilo?

15. Ĉu Caetano Veloso estas aktoro?

16. Kio estas serpento, ĉu besto, aŭ objekto?

17. Se Beyoncé ne estas meblo, kio estas Beyoncé? 

18. Ĉu teniso estas meblo?

19. Kio estas kato?

20. Ĉu Wagner Moura estas sporto?

21. Kio estas kompufono, ĉu objekto, aŭ homo?

22. Se tablo ne estas homo, kio estas tablo?

23. Ĉu Denzel Washington estas aktoro?

24. Kio estas naĝado?

25. Ĉu papago estas objekto?

*****

Em Esperanto, o substantivo comum no singular termina em –O, tanto para gêneros quanto para espécies.

Eis exemplos de gêneros e espécies:

Homo (ser humano): viro (homem), virino (mulher), knabo (menino), knabino (menina), infano (criança)

Profesio (profissão): aktoro (ator), kantisto (cantor), komponisto (compositor)

Besto (animal): elefanto (elefante), tigro (tigre), leono (leão), krokodilo (crocodilo), ĉevalo (cavalo), kato (gato), papago (papagaio), birdo (pássaro), kamelo (camelo), serpento (cobra/serpente)

Objekto (objeto): glaso (copo), forko (garfo), kulero (colher), tranĉilo (faca), tondilo (tesoura), taso (xícara), balailo (vassoura), komputilo (computador), kompufono (celular/smartphone), televidilo (televisor)

Sporto (esporte): basketbalo (basquetebol), futbalo (futebol), teniso (tênis), handbalo (handebol), bokso (boxe), kurado (corrida), naĝado (natação), skermo (esgrima)

Meblo (móvel): tablo (mesa), sofo (sofá), seĝo (cadeira), lito (cama)

A pergunta básica para se saber o nome conceitual ou nome do gênero ou definição de algo ou alguém tem a estrutura KIO ESTAS –O?, em que o –O representa a espécie, esperando uma resposta que seja o gênero, o conceito, a definição. KIO é o quê, que coisa. O verbo ESTAS é a conjugação no presente do verbo ESTI (SER), para todas as pessoas e números. O passado é ESTIS, também para todas as pessoas e números.

Eis três exemplos:

Kio estas basketbalo (espécie de esporte)?
Basketbalo estas sporto (o gênero esporte).

Kio estas glaso (espécie de objeto)?
Glaso estas objekto (o gênero objeto).

Kio estas elefanto (espécie de animal)?
Elefanto estas besto (o gênero animal).

Há também a estrutura de pergunta confirmativa ĈU –O ESTAS –O?, em que o primeiro –O representa a espécie e o segundo –O representa o gênero, conceito ou definição. A partícula ĈU não tem tradução, mas abre perguntas, cuja resposta é ou se abre com JES (sim) ou NE (não), opcionalmente completando-se a resposta com uma afirmação ou com uma negação. Eis três exemplos:

Ĉu seĝo estas meblo?
Jes.

Ĉu Gilberto Gil estas kantisto kaj komponisto?
Jes, Gilberto Gil estas kantisto kaj komponisto.

Ĉu serpento estas sporto?
Ne, serpento ne estas sporto.

Há também a pergunta condicional complexa, na estrutura SE –O NE ESTAS –O, KIO ESTAS -O?, em que o primeiro –O e último –O são a espécie e o –O do meio é o gênero, conceito ou definição que nega o primeiro -O. Eis três exemplos:

Se Sônia Braga ne estas meblo, kio estas Sônia Braga?
Homo, virino kaj aktorino.

Se forko ne estas sporto, kio estas forko?
Forko estas objekto.

Se tigro ne estas meblo, kio estas tigro?
Tigro estas besto.

Há também a pergunta complexa alternativa, na estrutura ĈU –O ESTAS –O, AŬ -O?, em que o primeiro –O é a espécie e o segundo e o terceiro –O são dois gêneros, conceitos ou definições a escolher na resposta, sendo os dois gêneros separados por vírgula e a conjunção alternativa AŬ (ou), e sendo que somente um dos dois gêneros corresponde à pergunta sobre a espécie. Eis três exemplos:

Ĉu krokodilo estas besto, aŭ meblo?
Krokodilo estas besto.

Ĉu basketbalo estas objekto, aŭ sporto?
Basketbalo estas sporto.

Ĉu taso estas objekto, aŭ homo?
Taso estas objekto.

Há também a pergunta complexa alternativa com KIO e ĈU na mesma pergunta, na estrutura KIO ESTAS –O, ĈU –O, AŬ -O?, em que o primeiro –O é a espécie e o segundo e o terceiro –O são dois gêneros, conceitos ou definições a escolher na resposta, sendo os dois gêneros separados por vírgula e a conjunção alternativa AŬ (ou), e sendo que somente um dos dois gêneros corresponde à pergunta sobre a espécie. Eis três exemplos:

Kio estas ĝirafo, ĉu besto, aŭ objekto?
Besto.

Kio estas Seu Jorge, ĉu meblo, aŭ kantisto?
Seu Jorge estas kantisto.

Kio estas kulero, ĉu objekto, aŭ homo?
Kulero estas objekto.

***

Para conhecer a pronúncia das letras e a tonicidade sempre paroxítona das palavras, acesse

https://www.youtube.com/watch?v=ORFfZDbJw6s&t=399s 

******

As seis demais cargas diárias de exercícios serão publicadas entre 6h e 7h da manhã, aqui neste mesmo blog.