2) PERGUNTAS SOBRE GÊNEROS (COM KIO) E SOBRE ESPÉCIES E NOMES PARTICULARES (COM KIU)

Para localizar palavras, o atalho pelo teclado é Ctrl+F 

SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 21.11.2025

1. Kio estas ŝi? (4) Ĉu homo kaj virino, aŭ veturilo?   

2. Kiu estas li? (1)  

3. Kiel li nomiĝas? (3)  

4. Kiu estas ŝia nomo? (6)  

5. Kio estas li? (2) Ĉu homo kaj viro, aŭ frukto? 

6. Kiel ŝi nomiĝas? (5)  

7. Kiu estas li? (1) Ĉu Paŭlo, aŭ Petro?  

8. Ĉu vi scias, kio estas ŝi? (6)  Ĉu homo kaj virino, aŭ veturilo kaj biciklo?

9. Kiu estas ŝi? (2)  

10. Kiu estas ŝia nomo? (4)  

11. Kio li estas? (3)  Ĉu li estas studento, aŭ inĝeniero?

12. Ĉu vi scias, kiel ŝi nomiĝas? (6)  

13. Kiu estas lia nomo? (1)  

14. Kiu ŝi estas? (5)  

15. Kio estas ŝi? (4)  Ĉu frukto, aŭ virino?

16. Kiel li nomiĝas? (2)  

17. Kiu estas lia profesio? (3) Ĉu veterinaro, aŭ biologo? Ĉu vi scias? Aŭ ĉu vi ne scias? Se vi scias, kio estas li, ĉu veterinaro, aŭ biologo?

18. Ĉu vi scias, kiu estas ŝia nomo? (4)  

19. Kio estas li? (2)  Ĉu li estas homo, aŭ spirito?

20. Kiu estas la nomo de li (aŭ lia nomo)? (1)  

21. Kiu ŝi estas? (6)  

22. Ĉu vi scias, kiu estas ŝi? (5)  Ĉu Ada, aŭ Maria?

23. Kiu estas ŝia nomo? (6)  

24. Kiel li nomiĝas? (1)  

25. Kiu estas vi? Aŭ kiu estas via nomo? Aŭ kiel vi nomiĝas?

****

KIO e KIU podem atuar também como pronomes relativos, no meio da oração, ao invés de apenas pronomes interrogativos, sempre após uma vírgula. Exemplos: Ĉu vi scias, kio estas tio? Ne, mi ne scias, kio estas tio. (Você sabe o que é isso? Não, eu não sei o que é isso.)
Igualmente, a partícula interrogativa ĈU aparece também como uma subjunção de natureza interrogativa, suscitando dúvida, com ou sem pergunta circunstancial, sempre após uma vírgula. Exemplos: Mi ne scias, ĉu tiu frukto estas oranĝo (Eu não sei se essa fruta é laranja). Ĉu vi scias, ĉu ĝi estas oranĝo? (Você sabe se ela é laranja?)
Em razão disso, favor rerresponder às mesmas estruturas de perguntas de ontem, agora alteradas para transformar KIO e KIU em pronomes relativos e ĈU, em subjunção interrogativa ou de dúvida. As respostas comecem com JES (sim) ou NE (não), completando com mi scias, kio estas...; mi ne scias, kio estas...; mi scias, kiu estas...; mi ne scias, kiu estas...; mi ne scias, ĉu tio estas veturilo... Observe bem a vírgula antes do Ki- e do ĉu, o que é típico da gramática esperanta.

       SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 20.11.2025

1. Ĉu vi scias, kiu vestaĵo estas inter 16 kaj 18?

2. Ĉu vi scias, kiu estas tiu veturilo? (12)

3. Ĉu vi scias, kio estas tio? (6) Ĉu trinkaĵo, aŭ vestaĵo?

4. Ĉu vi scias, kiu estas tiu frukto? (4)

5. Ĉu vi scias, ĉu tio estas suko? (9)

6. Ĉu vi scias, kio kaj kiu estas tiu? (15)

7. Ĉu vi scias, kio estas tio? (4)

8. Ĉu vi scias, kiu estas tiu? (20)

9. Ĉu vi scias, ĉu tio estas piro? (5)

10. Ĉu vi scias, kiu veturilo estas sub la akvo?

11. Ĉu vi scias, kio estas tio? (8)

12. Ĉu vi scias, kio kaj kiu estas tio? (11)

13. Ĉu vi scias, kio estas tio? (2) Ĉu frukto, aŭ vestaĵo?

14. Ĉu vi scias, kiu estas tiu? (7)

15. Ĉu vi scias, kio estas tio? (15)

16. Ĉu vi scias, ĉu tiu vestaĵo estas ĉapo? (16)

17. Ĉu vi scias, kio estas tio? (16)

18. Ĉu vi scias, kiu estas tiu super 10?

19. Ĉu vi scias, kio estas tio? (20)

20. Ĉu vi scias, kiu estas tiu? (9)

21. Ĉu vi scias, kio estas tio? (12)

22. Ĉu vi scias, kiu estas tiu frukto? (1)

23. Ĉu vi scias, kio estas tio? (7)

24. Ĉu vi scias, kio estas tio? (3) Ĉu frukto, aŭ veturilo?

25. Ĉu vi scias, ĉu estas tiu vestaĵo estas ĉapo? (20)

*****

 

       SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 19.11.2025

1. Kio estas tio? (1)  Ĉu frukto, aŭ veturilo?

2. Kiu estas tiu vestaĵo? (20)  

3. Kiu vestaĵo estas inter (entre) 17 kaj (e) 19?  

4. Kiu estas tiu veturilo? (14)  

5. Kio estas tio? (6)  Ĉu trinkaĵo, aŭ vestaĵo?

6. Kiu estas tiu frukto? (5)  

7. Kio estas tio? (9)  

8. Kio kaj kiu estas tiu? (12)  

9. Kio estas tio? (2)  

10. Kiu estas tiu? (19)  

11. Kio estas tio? (3)  

12. Kiu veturilo estas sub (abaixo, embaixo de) la suko?  

13. Kio estas tio? (8)  

14. Kio kaj kiu estas tio? (11)  

15. Kio estas tio? (4)  Ĉu frukto, aŭ vestaĵo?

16. Kiu estas tiu? (7)  

17. Kio estas tio? (15)  

18. Kiu estas tiu vestaĵo? (16)  

19. Kio estas tio? (18)  

20. Kiu estas tiu super (acima de) 8?  

21. Kio estas tio? (20)  

22. Kiu estas tiu? (9)  

23. Kio estas tio? (12)  

24. Kiu estas tiu frukto? (3)  

25. Kio estas tio? (7)

****

SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 18.11.2025

76.         Kio estas golfado?

77.         Kiu estas la nomo de la ĉefministro de Barato?

78.         Kio estas Rugbeo?

79.         Kiu estas li? Aŭ kiu li estas? Aŭ kiu estas lia* nomo (Aŭ la nomo de li)? Aŭ kiel li nomiĝas?

[* lia = seu, sua, no sentido de dele]

80.         Kio estas ŝranko?

81.         Kio estas kesto?

82.         Kio estas skribotablo, ĉu meblo, besto, kio?

83.         Kio estas vestoŝranko?

84.         Kio estas la kompufono Samsung?

85.         Kio estas zebro?

86.         Kio estas futbalo?

87.         Kio estas komodo?

88.         Kiu estas la prezidento de Argentino?

89.         Kiu (speco de) meblo estas tio?

90.         Kiu estas tio?

91.         Kiel nomiĝas tio?

92.         Kiu meblo estas tiu?

93.         Kiel nomiĝas tiu objekto?

94.         Kio estas tio?

95.         Kiu estas la prezidento de Ukrainujo?

96.         Kiu estas la nomo de la prezidento de Brazilo?

97.         Kiu estas la nomo de la kanceliero de Germanio?

98.         Kiu estas la nomo de la ĉefministro de Barato?

99.         Kiu (speco de) besto estas tio?

100.      Kio kaj kiu estas tio?

                             ****

SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 17.11.2025

51.         Kio estas botelo?

52.         Kiu estas la prezidento de Ĉina Popola Respubliko (aŭ Ĉinio, aŭ Ĉinujo)?

53.         Kiu estas via nomo? [via = de vi (seu, sua (no sentido de 'de você', 'de vocês'))]

54.         Kio estas vestoŝranko?

55.         Kiu meblo estas tiu?

56.         Kio estas bubalo?

57.         Kiel nomiĝas tiu objekto?

58.         Kiu estas la prezidento de Ukrainio?

59.         Kio estas koko?

60.         Kiu estas tiu besto?

61.         Kiu (speco de) sporto estas tio?

62.         Kio estas Ukrainio?

63.         Kio estas skribotablo?

64.         Kiu (speco de) objekto estas tio?

65.         Kiel nomiĝas tiu sporto?

66.         Kiel nomiĝas tiu besto? 

67.         Kiu estas la nomo de la prezidento de Ukrainujo?

68.         Kio estas sketado?

69.         Kiel nomiĝas tiu besto?

70.         Kio estas ŝraŭbturnilo?

71.         Kiel nomiĝas la prezidento de Usono?

72.         Kiu estas la nomo de la kanceliero de Germanio?

73.         Kiu estas tio?

74.         Kio kaj kiu vi estas?

75.         Kiu (sporto) estas tiu, ĉu rugbeo, aŭ futbalo?

                                      ****

SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 16.11.2025

26.         Kio estas ŝranko?

27.         Kiu (besto) estas tiu?

28.         Kio estas martelo?

29.         Kiu meblo estas tiu?

30.         Kio estas delfeno?

31.         Kiu estas la nomo de la prezidento de Rusujo?

32.         Kio estas Friedrich Merz?

33.         Kio estas radioaparato?

34.         Kio estas gimnastiko?

35.         Kio vi estas?

36.         Kio estas kruĉeto?

37.         Kio estas lito?

38.         Kiu estas la prezidento de Brazilo?

39.         Kio estas surfado?

40.         Kio estas tuko?

41.         Kio estas vipuro?

42.         Kio estas Ĉina Popola Respubliko?

43.         Kiu objekto estas tiu?

44.         Kiu sporto estas tiu?

45.         Kio estas lanterno?

46.         Kiu estas la ĉefministro de Barato?

47.         Kio estas lupo?

48.         Kiu sporto ekzistas sur la svisaj Alpoj?

49.         Kio estas Xi Jinping?

50.         Kiu sporto estas tre populara en Brazilo?

****

SÉRIE DE EXERCÍCIOS DE 15.11.2025

Abaixo seguem 25 perguntas envolvendo as estruturas exemplificadas, baseadas no seguinte glossário de gêneros, espécies e nomes de chefes de estado com respectivos cargos e países:

Besto (animal): koko (galo), simio (macaco), lupo (lobo), pingveno (pinguim), delfeno (golfinho), hundo (cachorro), muso (rato), bubalo (búfalo), struto (avestruz), vipuro (víbora);

Objekto (objeto): lanterno (lanterna), tuko (pano), kruĉeto (caneca), ŝraŭbturnilo (chave de fenda), martelo (martelo), botelo (garrafa), horloĝo (relógio), lampo (lâmpada), radioaparato (rádio);

Sporto (esporte): golfado (golfe), rugbeo (rugby), sketado (patinação), gimnastiko (ginástica), alpa skiado (esqui alpino), surfado (surfe);

Meblo (móvel): ŝranko (armário), kesto (baú), skribotablo (escrivaninha), vestoŝranko (guarda-roupa)

Landestro: chefe de estado

Lando: país

Prezidento: presidente de república

Kanceliero: chanceler

Ĉefministro: primeiro ministro

Claudia Sheinbaum, Presidente do México (Prezidentino de Meksiko)

Volodymyr Zelensky, Presidente da Ucrânia (Prezidento de Ukrainio aŭ Ukrainujo)

Xi Jinping, Presidente da República Popular da China (Prezidento de Ĉina Popola Respubliko)

Friedrich Merz, Chanceler da Alemanha (Kanceliero de Germanio aŭ Germanujo)

Donald Trump, Presidente dos Estados Unidos (Prezidento de Usono)

Narendra Modi, Primeiro-Ministro da Índia (Ĉefministro de Barato (Hindio aŭ Hindujo))

Vladimir Putin, Presidente da Rússia (Prezidento de Rusio aŭ Rusujo)

Lula, Presidente do Brasil (Prezidento de Brazilo)

Emmanuel Macron, Presidente da França (Prezidento de Francio aŭ Francujo)

 

Sugestões: ler todas as questões em voz alta, copiá-las e respondê-las também em voz alta e por escrito:

 

1.           Kio estas muso?

2.           Kiu (speco de) besto estas tio, aŭ kiu estas la nomo de tiu besto?

3.           Kiel vi nomiĝas?

4.           Kio estas alpa skiado?

5.           Kiu sporto estas tio?

6.           Kio estas Narendra Modi?

7.           Kio estas horloĝo?

8.           Kiu estas la prezidento de Francujo?

9.           Kio estas Volodymyr Zelensky?

10.         Kio estas vestoŝranko?

11.         Kiu (objekto) estas tiu?

12.         Kio estas struto?

13.         Kiu besto estas tiu?

14.         Kio estas simio?

15.         Kiu estas tio?

16.         Kio estas Donald Trump?

17.         Kiu sporto estas tiu de Nejmaro?

18.         Kio estas Usono?

19.         Kiel nomiĝas la kanceliero de Germanio?

20.         Kiu sporto estas via preferata?

21.         Kio estas hundo?

22.         Kiu estas tio?

23.         Kiu (speco de) meblo estas tio?

24.         Kio estas pingveno?

25.         Kiu sporto estas tiu de Lionel Messi?

========================

Em Esperanto, para se perguntar qual é o gênero de uma espécie, didaticamente usa-se o KIO ESTAS -O?, e para se perguntar qual é o nome de uma espécie (dentre outras) de um gênero, pode-se usar o KIU ESTAS –O?  

A propósito, para se saber o nome particular ou específico de uma espécie,  indivíduo, título..., além de KIU ESTAS?, pode-se perguntar, também, com KIEL NOMIĜAS? 

SOBRE O ARTIGO LA

Em Esperanto, só há o artigo definido LA, invariável para todas as pessoas e números, e que significa O, A, OS, AS. Não se usa o LA antes de nome próprio.

Não existe artigo indefinido.

Quais são os pronomes pessoais, que substituem os nomes? 

MI (eu)

VI (você, vocês, o senhor, os senhores, a senhora, as senhoras)

LI (ele, para pessoas do sexo masculino ou equiparadas como tal)

ŜI (ela, para pessoas do sexo feminino ou equiparadas como tal)

ĜI (ele, ela neutros)

NI (nós)

ILI (eles, elas, para pessoas e para neutros)

SI (ele, ela, reflexivo)

ONI (a gente, impessoal)

Pronomes demonstrativos que substituem os nomes:

TIO (isso, aquilo)

TIO ĈI ou ĈI TIO (isto)

TIU (esse, essa, aquele, aquela)

TIU ĈI ou ĈI TIU (este, esta)

Eis alguns exemplos:

Kio estas (la speco) elefanto?

              Elefanto estas (speco de la genro) besto. 

Kiu (speco de la genro meblo) ĝi (ele/ela neutro) estas?

              Ĝi estas (la speco) tablo.

Kio (aŭ kiu genro) estas Volodymyr Zelensky?

              Li estas homo(genro).

Kiu (speco de) homo li estas?

              Li estas (la speco) viro.

Kiu viro? Kiu li estas? Kiu estas lia nomo? Kiel li nomiĝas?

              Volodymyr Zelensky.

Kio (aŭ kiu genro) ŝi estas?

              Ŝi estas homo(genro).

Kiu (speco de) homo ŝi estas?

              Ŝi estas (la speco) virino.

Kiu virino?

              Anna.

Kio estas tio ĉi (isto)? (Neste caso, a resposta pode ser um gênero ou uma espécie)

              Tio ĉi estas besto (o gênero animal).

              Tio ĉi estas leono (a espécie de animal leão).

Kiu (speco de) besto estas tio(isso/aquilo)?

              Tio estas (la speco) kamelo.

Kiel nomiĝas tiu viro?

              Tiu viro nomiĝas Lula.              

              Tiu estas Lula (nomo).

              

              Tiu objekto estas kulero.

              Tiu floro estas rozo.

              Tiu estas Marisa Monte.

Kiu estas lia(posesivo) nomo?

              Lia nomo estas Francisko.

Kio estas Francisko?

              Li estas homo, viro kaj la papo.

Kiu estas ŝia(posesivo) nomo?

              Ŝia nomo estas Claudia Sheinbaum.

Kio estas Claudia Sheinbaum?

              Ŝi estas homo, virino kaj la prezidentino de Meksiko.

Kiu estas la nomo de la hundo de la muso Mickey?

              Ĝi estas Pluto.

Kio estas Pluto?

              Ĝi estas hundo.

Kio estas hundo?

              Hundo estas besto.

 Kio estas besto?

              Besto estas animalo.

Kio estas animalo?

              Animalo estas vivanta estaĵo...

Em resumo, KIO pergunta de baixo, ou seja, da espécie ou nome particular para cima, ou seja, para o gênero, e KIU pergunta de cima, ou seja, do gênero para a espécie ou nome particular, título, profissão. Vale destacar que todo gênero é espécie de um gênero maior e que toda espécie é gênero de uma espécie menor. Então, muitas vezes o KIO ou o KIU é usado de acordo com a intenção da abrangência ou da especificidade da resposta esperada.