1. La Preterito (-is)
- Koncepto: La Preterito (aŭ is-tempo) estas la verba tenso uzata por priskribi agon,
kiu okazis kaj finiĝis en la pasinteco. La finaĵo de ĉiuj verboj en tiu tenso
estas -is.
- Ekzemplo: Mi lernis Esperanton en la
lernejo.
2. La Imperfekto (-adis)
- Koncepto: Por esprimi agon, kiu estis kutima, daŭra aŭ
ripetata en la pasinteco, oni uzas la sufikson -ad- antaŭ la finaĵo
-is.
- Ekzemplo: La avo ĉiam rakontadis al mi
historiojn antaŭ dormo.
3. La Pluskvamperfekto ("estis -inta")
- Koncepto: Por priskribi pasintan agon, kiu okazis antaŭ alia pasinta ago, oni uzas la verbon esti en la preterito (estis)
kun la aktiva pasinta participo (-inta).
- Ekzemplo: Kiam la polico alvenis, la
ŝtelisto jam estis forkurinta.
4. La Pasintaj Participoj
Participoj transformas la agon de verbo en kvaliton (adjektivo) aŭ
cirkonstancon (adverbo).
A.
Aktivaj Pasintaj Participoj (Kiu faris la agon)
- Adjektivo per "-inta": Priskribas substantivon, kiu plenumis la agon en la pasinteco.
- Koncepto: La finaĵo -inta indikas la kvaliton "farinte
ion".
- Ekzemplo: La viro,
manĝinta la pomon, foriris feliĉe.
- Adverbo per "-inte": Priskribas agon, kiu okazis antaŭ la ĉefa ago,
farita de la sama subjekto.
- Koncepto: La finaĵo -inte signifas "plenuminte ion".
- Ekzemplo: Skribinte
la leteron, ŝi iris al la poŝtoficejo.
- Substantivo per
"-into": Rilatas al la persono aŭ aĵo, kiu faris la agon
en la pasinteco.
- Koncepto: La sufikso -into nomas "tiun, kiu faris" la agon.
- Ekzemplo: La
parolinto finis sian prelegon kaj ricevis aplaŭdojn.
B.
Pasivaj Pasintaj Participoj (Kiu suferis la agon)
- Adjektivo per "-ita": Priskribas substantivon, kiu suferis aŭ estis la celo de ago en la pasinteco.
- Koncepto: La finaĵo -ita indikas la kvaliton "estinte la celo
de ago".
- Ekzemplo: La pordo,
farbita hieraŭ, nun estas tute seka.
- Adverbo per "-ite": Priskribas la cirkonstancon aŭ la manieron de
la ago, rezulte de suferita ago.
- Koncepto: La finaĵo -ite indikas ke la ĉefa ago okazas en stato
"estinte traktita" de alia ago.
- Ekzemplo: Inspirite
de la bela pejzaĝo, la artisto pentris mirindan bildon.
- Substantivo per
"-ito": Rilatas al la persono aŭ aĵo, kiu suferis la
agon en la pasinteco.
- Koncepto: La sufikso -ito nomas "tiun, kiu suferis" la
agon.
- Ekzemplo: La
invitito alportis donacon al la festo.
5. Kunmetitaj Tempoj per Participoj
La verbo esti povas kombiniĝi kun
la participoj por formi pli precizajn verbajn tempojn.
- estas + participo -inta
(Perfekto Aktiva)
- Koncepto: Montras, ke pasinta ago estas
finita, kaj ĝia rezulto aŭ stato gravas en la nuntempo.
- Ekzemplo: Mi estas
fininta mian laboron, do nun mi povas ripozi.
- estis + participo -anta
(Preterito Daŭra Aktiva)
- Koncepto: Priskribas agon, kiu estis
okazanta en specifa momento de la pasinteco, kiam io alia okazis.
- Ekzemplo: Mi estis
leganta, kiam la telefono sonoris.
- estas + participo -ita
(Perfekto Pasiva)
- Koncepto: Montras la nuntempan staton
de io, kio suferis agon en la pasinteco.
- Ekzemplo: La
fenestro estas rompita; ni devas ripari ĝin.
- estis + participo -ita
(Pluskvamperfekto Pasiva)
- Koncepto: Montras la staton de io en
pasinta momento, rezulte de antaŭa ago.
- Ekzemplo: La domo
estis jam konstruita, kiam mi aĉetis ĝin.
- estis + participo -ata
(Preterito Daŭra Pasiva)
- Koncepto: Montras, ke ago estis daŭre
suferata en la pasinteco.
- Ekzemplo: Dum la
milito, la urbo estis konstante bombardata.
Respondu al la
demandoj malsupre listitaj, por gimnastiki pri preteritaj verboj kaj
participoj, krom pri la sufikso –AD-.
1.
Ĉu vi legis la libron, kiun mi
donis al vi?
2.
Kion vi faris hieraŭ vespere?
3.
Ĉu la pordo estis ŝlosita, kiam vi
alvenis?
4.
Kial la fenestro estas rompita?
5.
Ĉu la infanoj ĉiam ludis en tiu
parko?
6.
Kie vi kutime promenadis dum via
infanaĝo?
7.
Ĉu vi jam estis fininta la
hejmtaskon, kiam via amiko vokis vin?
8.
Kiam la letero estis skribita?
9.
Ĉu, fininte la manĝon, vi trinkis
kafon?
10. Kiel la problemo estis solvita de la inĝenieroj?
11. Ĉu la sendinto de la pakaĵo lasis sian nomon?
12. Kiu estis la ricevito de la mistera mesaĝo?
13. Ĉu la urbo estis detruata de la milito dum multaj jaroj?
14. De kiu la kanto estis kantata tiel bele?
15. Ĉu vi memoris ĉion, kion la instruisto diris?
16. Kies ideo estis vojaĝi al la montaro?
17. Ĉu la kastelo estis konstruita en la mezepoko?
18. Kiom da tempo la homoj atendis antaŭ la pordo?
19. Ĉu la parolinto estis aplaŭdita post sia prelego?
20. Pri kio la sciencisto prelegis?
21. Ĉu la laboro, komencita matene, jam estas finita?
22. Kiu estis la homo, helpinta vin hieraŭ?
23. Ĉu ŝi ploris, leginte la malĝojan novaĵon?
24. Kial la infano estis punita de sia patrino?
25. Ĉu la domo estis pentrata, kiam la pluvo komenciĝis?
26. Kiam la filmo estis filmita?
27. Ĉu la reĝo longe regadis super la lando?
28. Kiel la paco estis atingita inter la popoloj?
29. Ĉu la manĝaĵo, preparita de la kuiristo, estis bongusta?
30. Kion la lernantoj studis dum la pasinta semajno?
31. Ĉu la invititoj jam estis alvenintaj, kiam la festo komenciĝis?
32. Kiuj estis la kantoj kantitaj dum la ceremonio?
33. Ĉu, perdiĝinte en la arbaro, la knabo timis?
34. Kial la pordo estis lasita malfermita?
35. Ĉu la popolo estis regata de tirano dum jaroj?
36. Kie la perdita trezoro estis finfine trovita?
37. Ĉu la soldato, vundita en la batalo, resaniĝis?
38. Kion vi pensis, aŭdinte la strangan bruon?
39. Ĉu la kuko, manĝita de la infanoj, enhavis ĉokoladon?
40. De kiu tiu fama poemo estis verkita?
41. Ĉu li vivis feliĉe, laborinte sian tutan vivon?
42. Kial la arboj estis faligitaj en la parko?
43. Ĉu la pontoj estis konstante riparataj pro la trafiko?
44. Kiam la lasta granda invento estis anoncita?
45. Ĉu la venkinto de la konkurso ricevis premion?
46. Kiu estis la amato de la princino en la fabelo?
47. Ĉu la leĝo estis aprobita de la tuta parlamento?
48. Kiel la vero estis malkovrita post tiom da tempo?
49. Ĉu, reveninte hejmen, vi trovis ĉion en ordo?
50. Kion la homaro lernis de la historio?
51. Ĉu la tero estis kultivata de la kamparanoj ĉiujare?
52. Kies konsilo estis sekvita por solvi la krizon?
53. Ĉu la mesaĝo estis sendita per kolombo?
54. Kiom da libroj vi legis pasintjare?
55. Ĉu la knabino estis amata de la tuta mondo en sia vilaĝo?
56. Kial la malnova tradicio estis forgesita?
57. Ĉu la ŝipo, vidita sur la horizonto, estis granda?
58. Kiu estis la homo, kiu inventis la telefonon?
59. Ĉu la demando estis respondita klare de la profesoro?
60. Kiam okazis la lasta granda manifestacio?
61. Ĉu la manĝaĵo jam estis kuirita, kiam la gastoj alvenis?
62. Kie la infano kaŝis la ludilon?
63. Ĉu la vero, dirita de li, ŝanĝis la situacion?
64. Kiel la pordoj estis malfermitaj sen ŝlosilo?
65. Ĉu la malamikoj estis venkitaj en la fina batalo?
66. Kial la rivero ĉiam inundadis la urbon printempe?
67. Ĉu la perdita hundo, retrovita post unu semajno, estis sana?
68. Kion vi faradis, kiam vi estis infano?
69. Ĉu la tuta mono estis elspezita por la vojaĝo?
70. De kiu la muziko estis komponita?
71. Ĉu, ricevinte la premion, la sciencisto dankis sian teamon?
72. Kie okazis la evento anoncita en la ĵurnalo?
73. Ĉu la studento estis laŭdita pro sia bonega laboro?
74. Kiam vi laste vizitis viajn geavojn?
75. Ĉu la rakonto, rakontita de la avino, estis vera?
76. Kiel la krimulo estis kaptita de la polico?
77. Ĉu la suno jam estis subiriĝinta, kiam vi finis labori?
78. Kiu estis la kreinto de tiu artaĵo?
79. Ĉu la domo estis purigata ĉiun sabaton?
80. Kial la projekto estis nuligita?
81. Ĉu la informoj, kolektitaj de la ĵurnalisto, estis fidindaj?
82. Kiom da homoj partoprenis en la maratono?
83. Ĉu, kompreninte la problemon, vi trovis solvon?
84. De kie la antikva manuskripto estis alportita?
85. Ĉu la promeso, farita antaŭ longe, estis plenumita?
86. Kion la reĝo decidis post la longa diskuto?
87. Ĉu la donaco estis zorge envolvita?
88. Kiu estis la instruisto, instruinta al vi matematikon?
89. Ĉu la vojo estis blokita pro la neĝo?
90. Kial la homoj tiam konstruadis piramidojn?
91. Ĉu la ŝtelita aŭto estis retrovita?
92. Kiel la paciento estis kuracita de la malsano?
93. Ĉu la kantistino, kantinta la tutan nokton, estis laca?
94. Kiam la paco estis deklarita?
95. Ĉu la kastelo, vizitita de multaj turistoj, estas tre malnova?
96. Kies rakontojn vi plej ŝatis aŭskulti?
97. Ĉu, vidinte la danĝeron, li forkuris?
98. Kion oni konstruis sur tiu malplena tereno?
99. Ĉu la decido estis farita unuanime?
100. Kiu estis la falinto en la konkurso?
Nenhum comentário:
Postar um comentário